गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं लिखत।
एकस्य अश्वत्थवृक्षस्य शाखायामेक: काक: स्वचञ्च्वामेकां रोटिकां गृहीत्वा निश्शज्रे निर्भीक: च अतिष्ठत् । अकस्मादेव तत्रैक: कुक्कुर: अपि आगच्छति। काकस्य चञ्चुमध्ये एकां रोटिकां दृष्ट्वा स तस्या: प्राप्त्यर्थं विह्वलो भवति। किचिद् विचार्य तेन काकस्य प्रशंसां कर्तुमारब्धम् । भो काक! अद्याहं पश्यामि, यद् भवान् ब्राह्मणोऽद्भुत् सृष्टिरसि। तव सर्वशरीरमत्यन्तं सुन्दरमस्ति। दूरदर्शिदैदीप्यमानयोस्तव चक्षुषो: शोभा परमकमनीयास्ति। पादौ अपि शक्तिसम्पन्नौ अत्यन्त दृढौ शोभते। तव ध्वनिमाधुर्यं सर्वविदितमेवास्ति।
अद्य मम अहोभाग्यं यत् प्रात: काल एव भवतो दर्शनं सुलभमस्ति। किन्तु अद्य तव मौनस्य किं कारणमस्ति? कथं न भवान् एकं मधुरं गीतं गायति? पश्य, अत्र सर्वे भवतो गानं श्रोतुमुत्सुका: सन्ति। कृपया शीघ्रमेव एकं नूतनं गानं गायतु भवान् । प्रसन्नो भूत्वा यदा काकेन गानमारब्धं तदैव तस्य चञ्च्वातो रोटिका भूमौ पतति। तत्क्षणमेव कुक्कुरस्तां गृहीत्वा पलायित:। काको यत्रापि पश्यति, सर्वे खगास्तस्य परिहासं कुर्वन्ति। स्व मिथ्याप्रशंसां श्रुत्वा योऽपि व्यर्थमेवात्मानं गौरवान्वितं मन्यते, तस्य ईदृश एव परिणामो भवति।
एकस्य अश्वत्थवृक्षस्य शाखायामेक: काक: स्वचञ्च्वामेकां रोटिकां गृहीत्वा निश्शज्रे निर्भीक: च अतिष्ठत् । अकस्मादेव तत्रैक: कुक्कुर: अपि आगच्छति। काकस्य चञ्चुमध्ये एकां रोटिकां दृष्ट्वा स तस्या: प्राप्त्यर्थं विह्वलो भवति। किचिद् विचार्य तेन काकस्य प्रशंसां कर्तुमारब्धम् । भो काक! अद्याहं पश्यामि, यद् भवान् ब्राह्मणोऽद्भुत् सृष्टिरसि। तव सर्वशरीरमत्यन्तं सुन्दरमस्ति। दूरदर्शिदैदीप्यमानयोस्तव चक्षुषो: शोभा परमकमनीयास्ति। पादौ अपि शक्तिसम्पन्नौ अत्यन्त दृढौ शोभते। तव ध्वनिमाधुर्यं सर्वविदितमेवास्ति।
अद्य मम अहोभाग्यं यत् प्रात: काल एव भवतो दर्शनं सुलभमस्ति। किन्तु अद्य तव मौनस्य किं कारणमस्ति? कथं न भवान् एकं मधुरं गीतं गायति? पश्य, अत्र सर्वे भवतो गानं श्रोतुमुत्सुका: सन्ति। कृपया शीघ्रमेव एकं नूतनं गानं गायतु भवान् । प्रसन्नो भूत्वा यदा काकेन गानमारब्धं तदैव तस्य चञ्च्वातो रोटिका भूमौ पतति। तत्क्षणमेव कुक्कुरस्तां गृहीत्वा पलायित:। काको यत्रापि पश्यति, सर्वे खगास्तस्य परिहासं कुर्वन्ति। स्व मिथ्याप्रशंसां श्रुत्वा योऽपि व्यर्थमेवात्मानं गौरवान्वितं मन्यते, तस्य ईदृश एव परिणामो भवति।
123. चञ्च्वातो रोटिका कुत्र पतति ?
1. कोटरे
2. गुहायाम्
3. वने
4. भूमौ
Click To Show Answer
Answer – (4)
‘भूमौ’ शब्द इकारान्त स्त्रीलिङ्ग सप्तमी विभक्ति एक वचन का है। भूमि शब्द का रूप इस प्रकार है–
भूमि-शब्द रूप विभक्ति
एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमा भूमि: भूमी भूमय:
द्वितीया भूमिम् भूमी भूमी:
तृतीया भूम्या भूमिभ्याम् भूमिभि:
चतुर्थी भूम्यै/भूमये भूमिभ्याम् भूमिभ्य:
पञ्चमी भूम्या:/भूमे: भूमिभ्याम् भूमिभ्य:
षष्ठी भूम्या:/भूमे: भूम्यो: भूमीनाम्
सप्तमी भूम्याम् /भूमौ भूम्यो: भूमिषु
सम्बोधन हे भूमे! हे भूमी! हे भूमय:!
‘भूमौ’ शब्द इकारान्त स्त्रीलिङ्ग सप्तमी विभक्ति एक वचन का है। भूमि शब्द का रूप इस प्रकार है–
भूमि-शब्द रूप विभक्ति
एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमा भूमि: भूमी भूमय:
द्वितीया भूमिम् भूमी भूमी:
तृतीया भूम्या भूमिभ्याम् भूमिभि:
चतुर्थी भूम्यै/भूमये भूमिभ्याम् भूमिभ्य:
पञ्चमी भूम्या:/भूमे: भूमिभ्याम् भूमिभ्य:
षष्ठी भूम्या:/भूमे: भूम्यो: भूमीनाम्
सप्तमी भूम्याम् /भूमौ भूम्यो: भूमिषु
सम्बोधन हे भूमे! हे भूमी! हे भूमय:!