गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचितमम् उत्तरं चित्वा लिखत ।
कदाचित कश्चन् मध्यवयस्कः भगवतः बुद्धस्य समीपम् आगत्य उक्तवान् – “गुरुदेव ! प्रापञ्चिकव्यवहारात् जुगुप्सितः अस्मि अतः संन्यासदीक्षां स्वीकर्त्तुम् इच्छामि। कृपया मह्यं संन्यासदीक्षां भवतः शिष्यत्वं च ददातु। भवतः शिष्यः सन् अहं लोकसेवां करिष्यामि। ततः आत्मनः उद्धारं प्राप्स्यामि” इति। भगवान् बुद्ध एतत् अङ्गीकृतवान्। सः मध्यवयस्कः संन्यासदीक्षां प्राप्य भगवद् ध्याने मग्रः अभवत् । जनान् नीतिम् उपदिशन् सः जनसेवां च कुर्वन् दिनानि यापयति स्म। एवम् एव दिनानि गतानि। सः वृद्धः जातः। कदाचित् भगवान् बुद्धः तं स्वसमीपम् आहूय पृष्टवान् – “भवतः किं वयः” इति। तदा स वृद्धः उक्तवान् – ममवय: 25 वर्षाणि इति।
बुद्धः आश्चर्येण पृष्टवान् – “दर्शनात् ज्ञायते यत् भवान् सप्ततिवर्षीयः अशीतिवर्षीयः वा स्यात् इति। एवं स्थिते भवान् बदति खलु – अहं पञ्चविंशतिवर्षीयः इति। किम् एतत् ?” तदा सः वृद्धः उक्तवान् – “भवता यथा उक्तम्-एतस्य शरीरस्य अशीतिवर्षाणि अतीतानि इति तु सत्यम् एव। किन्तु पञ्चविंशतिवर्षेभ्यः पूर्व मया ज्ञानं प्राप्तम्। ततः एव मयि कारुण्यादय: गुणाः उत्पन्नाः। ततः पूर्वतनं जीवनं स्वप्नवत् भासते। अतः ‘अहम् उक्तवान् – अहं पञ्चविंशतिवर्षीय इति’ इति। एतत् श्रुत्वा भगवान् बुद्ध: नितरां सन्तुष्टः जातः।
कदाचित कश्चन् मध्यवयस्कः भगवतः बुद्धस्य समीपम् आगत्य उक्तवान् – “गुरुदेव ! प्रापञ्चिकव्यवहारात् जुगुप्सितः अस्मि अतः संन्यासदीक्षां स्वीकर्त्तुम् इच्छामि। कृपया मह्यं संन्यासदीक्षां भवतः शिष्यत्वं च ददातु। भवतः शिष्यः सन् अहं लोकसेवां करिष्यामि। ततः आत्मनः उद्धारं प्राप्स्यामि” इति। भगवान् बुद्ध एतत् अङ्गीकृतवान्। सः मध्यवयस्कः संन्यासदीक्षां प्राप्य भगवद् ध्याने मग्रः अभवत् । जनान् नीतिम् उपदिशन् सः जनसेवां च कुर्वन् दिनानि यापयति स्म। एवम् एव दिनानि गतानि। सः वृद्धः जातः। कदाचित् भगवान् बुद्धः तं स्वसमीपम् आहूय पृष्टवान् – “भवतः किं वयः” इति। तदा स वृद्धः उक्तवान् – ममवय: 25 वर्षाणि इति।
बुद्धः आश्चर्येण पृष्टवान् – “दर्शनात् ज्ञायते यत् भवान् सप्ततिवर्षीयः अशीतिवर्षीयः वा स्यात् इति। एवं स्थिते भवान् बदति खलु – अहं पञ्चविंशतिवर्षीयः इति। किम् एतत् ?” तदा सः वृद्धः उक्तवान् – “भवता यथा उक्तम्-एतस्य शरीरस्य अशीतिवर्षाणि अतीतानि इति तु सत्यम् एव। किन्तु पञ्चविंशतिवर्षेभ्यः पूर्व मया ज्ञानं प्राप्तम्। ततः एव मयि कारुण्यादय: गुणाः उत्पन्नाः। ततः पूर्वतनं जीवनं स्वप्नवत् भासते। अतः ‘अहम् उक्तवान् – अहं पञ्चविंशतिवर्षीय इति’ इति। एतत् श्रुत्वा भगवान् बुद्ध: नितरां सन्तुष्टः जातः।
127. प्रापञ्चिकव्यवहारात् जुगुप्सितः अस्मि इति वाक्यस्य अर्थः –
1. संसार: मह्यम् अतीव रोचते।
2. मम संसारात् घृणा अस्तिI
3. न कोऽपि मयि स्निह्यति।
4. संसारप्रपञ्चः ईश्वरनिर्मितः अस्ति।
Click To Show Answer
Answer – (2)