Part – IV Sanskrit (Language II)
(Official Answer Key)
परीक्षा (Exam) – CTET Paper 2 Elementary Stage (Class VI to VIII)
भाग (Part) – Part – IV Language II Sanskrit (संस्कृत)
परीक्षा आयोजक (Organized) – CBSE
कुल प्रश्न (Number of Question) – 30
परीक्षा तिथि (Exam Date) – 21st January 2022
गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा अष्टप्रश्नानां विकल्पं चित्वा उत्तराणि देयानि। कस्मिंश्चित् तपोवने वरतन्तुनामक: ऋषि: प्रतिवसति स्म। स स्वभावेन साधु:, शिक्षणे पटु:, प्रकृत्या च दयालु: आसीत् । तस्य तपस: प्रभावात् पशव: पक्षिणश्च परस्परं वैरभावमपहाय निर्भयं विचरन्ति स्म।
ज्ञानसिन्धो: वरतन्तो: अनेके मेधाविन: वटव: आसन् । ते वेदपाठे वटव: शास्त्रज्ञाने च निपुणा: आसन्। तेषु कश्चित् कौत्सनामक: वटु: आसीत् । विद्याध्ययनं समाप्य गुरुदक्षिणां दातुमुत्सुक: कौत्स: गुरुमुपगम्य सविनयं स्वसज्र्ल्पं न्यवेदयत् । तस्य वच: श्रुत्वा गुरुणा कथितम् – वत्स! तव विनयेन ज्ञानेन सेवया च परं प्रीतोऽस्मि। न कामये अन्यां काचिद् दक्षिणाम् । गच्छ, स्वस्ति तुभ्यम् ।
गुरुणा प्रबोधितोऽपि कौत्स: वारं वारं दक्षिणार्थं न्यवेदयत् । तस्य हठं दृष्ट्वा तस्य योग्यतां परीक्षितुं वरतन्तु: अकथयत् – भो:! चतुर्दशविद्या: त्वया मत्पाश्र्वात् गृहीता:। अत एव चतुर्दशकोटी: स्वर्णमुद्रा: आनय।
गुरो: वचनं श्रुत्वा कौत्सस्य मनसि चिन्ता जाता। एतावती: मुद्रा: अहं कुत: आनेप्यामि? इतिं महाराजं रघुं विहाय न कोऽपि एतावती: मुद्रा: दातुं समर्थ:। अत: रघुमेव गच्छामि इति विचार्य कौत्स: रघो: समीपमगच्छत् ।
महाराज: रघु: तदानीं विश्वजित् नामके यज्ञे सर्वस्वं दत्वा निर्धन: आसीत् । रघो: स्थितिं ज्ञात्वा कौत्स: परावर्तितुमैच्छत्। परन्तु तदभिप्रायं ज्ञात्वा रघुस्तं परितोषितवान् । कौत्सस्य गुरुभक्त्या प्रभावित: रघु: कुबेरमाक्रान्तुं सज्र्ल्पमकरोत्। परन्तु महापराक्रमिण: रघो: आक्रमणात् पूर्वमेव भगवान् कुबेर: रात्रौ तस्य भाण्डागारे प्रभूतां स्वर्णवृष्टिमकरोत् । प्रातरेव रघु: दीनाराणां चतुर्दशकोटी: प्रदाय वटुकौत्सं सत्कृत्वान्।
ज्ञानसिन्धो: वरतन्तो: अनेके मेधाविन: वटव: आसन् । ते वेदपाठे वटव: शास्त्रज्ञाने च निपुणा: आसन्। तेषु कश्चित् कौत्सनामक: वटु: आसीत् । विद्याध्ययनं समाप्य गुरुदक्षिणां दातुमुत्सुक: कौत्स: गुरुमुपगम्य सविनयं स्वसज्र्ल्पं न्यवेदयत् । तस्य वच: श्रुत्वा गुरुणा कथितम् – वत्स! तव विनयेन ज्ञानेन सेवया च परं प्रीतोऽस्मि। न कामये अन्यां काचिद् दक्षिणाम् । गच्छ, स्वस्ति तुभ्यम् ।
गुरुणा प्रबोधितोऽपि कौत्स: वारं वारं दक्षिणार्थं न्यवेदयत् । तस्य हठं दृष्ट्वा तस्य योग्यतां परीक्षितुं वरतन्तु: अकथयत् – भो:! चतुर्दशविद्या: त्वया मत्पाश्र्वात् गृहीता:। अत एव चतुर्दशकोटी: स्वर्णमुद्रा: आनय।
गुरो: वचनं श्रुत्वा कौत्सस्य मनसि चिन्ता जाता। एतावती: मुद्रा: अहं कुत: आनेप्यामि? इतिं महाराजं रघुं विहाय न कोऽपि एतावती: मुद्रा: दातुं समर्थ:। अत: रघुमेव गच्छामि इति विचार्य कौत्स: रघो: समीपमगच्छत् ।
महाराज: रघु: तदानीं विश्वजित् नामके यज्ञे सर्वस्वं दत्वा निर्धन: आसीत् । रघो: स्थितिं ज्ञात्वा कौत्स: परावर्तितुमैच्छत्। परन्तु तदभिप्रायं ज्ञात्वा रघुस्तं परितोषितवान् । कौत्सस्य गुरुभक्त्या प्रभावित: रघु: कुबेरमाक्रान्तुं सज्र्ल्पमकरोत्। परन्तु महापराक्रमिण: रघो: आक्रमणात् पूर्वमेव भगवान् कुबेर: रात्रौ तस्य भाण्डागारे प्रभूतां स्वर्णवृष्टिमकरोत् । प्रातरेव रघु: दीनाराणां चतुर्दशकोटी: प्रदाय वटुकौत्सं सत्कृत्वान्।
121. केन कारणेन तपोवने वैरभावमपहाय पशव: दक्षिणश्च निर्भयं विचरन्ति स्म ?
1. तपोवनस्य शीतलतया पशु-पक्षिणां वैरं शान्तम् अभवत्।
2. परस्परं प्रीतिपूर्वकसाहचय्र्येण सर्वे प्राणिन: निर्वैरा: सञ्जाता।
3. वरतन्तो: ऋषे: तापस: प्रभावात् सर्वे प्राणिन: वैरभावरहिता: अभवन्।
4. आध्यात्मिकवातावरणस्य अदृष्ट प्रभाव: आसीत्।
Click To Show Answer
Answer – (3)
वरतन्तु ऋषि के तप के प्रभाव से सभी प्राणी एवं पशु पक्षी वैरभाव से रहित एवं निर्भय होकर विचरण करते थे।
वरतन्तु ऋषि के तप के प्रभाव से सभी प्राणी एवं पशु पक्षी वैरभाव से रहित एवं निर्भय होकर विचरण करते थे।