गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा अष्टप्रश्नानां विकल्पं चित्वा उत्तराणि देयानि। कस्मिंश्चित् तपोवने वरतन्तुनामक: ऋषि: प्रतिवसति स्म। स स्वभावेन साधु:, शिक्षणे पटु:, प्रकृत्या च दयालु: आसीत् । तस्य तपस: प्रभावात् पशव: पक्षिणश्च परस्परं वैरभावमपहाय निर्भयं विचरन्ति स्म।
ज्ञानसिन्धो: वरतन्तो: अनेके मेधाविन: वटव: आसन् । ते वेदपाठे वटव: शास्त्रज्ञाने च निपुणा: आसन्। तेषु कश्चित् कौत्सनामक: वटु: आसीत् । विद्याध्ययनं समाप्य गुरुदक्षिणां दातुमुत्सुक: कौत्स: गुरुमुपगम्य सविनयं स्वसज्र्ल्पं न्यवेदयत् । तस्य वच: श्रुत्वा गुरुणा कथितम् – वत्स! तव विनयेन ज्ञानेन सेवया च परं प्रीतोऽस्मि। न कामये अन्यां काचिद् दक्षिणाम् । गच्छ, स्वस्ति तुभ्यम् ।
गुरुणा प्रबोधितोऽपि कौत्स: वारं वारं दक्षिणार्थं न्यवेदयत् । तस्य हठं दृष्ट्वा तस्य योग्यतां परीक्षितुं वरतन्तु: अकथयत् – भो:! चतुर्दशविद्या: त्वया मत्पाश्र्वात् गृहीता:। अत एव चतुर्दशकोटी: स्वर्णमुद्रा: आनय।
गुरो: वचनं श्रुत्वा कौत्सस्य मनसि चिन्ता जाता। एतावती: मुद्रा: अहं कुत: आनेप्यामि? इतिं महाराजं रघुं विहाय न कोऽपि एतावती: मुद्रा: दातुं समर्थ:। अत: रघुमेव गच्छामि इति विचार्य कौत्स: रघो: समीपमगच्छत् ।
महाराज: रघु: तदानीं विश्वजित् नामके यज्ञे सर्वस्वं दत्वा निर्धन: आसीत् । रघो: स्थितिं ज्ञात्वा कौत्स: परावर्तितुमैच्छत्। परन्तु तदभिप्रायं ज्ञात्वा रघुस्तं परितोषितवान् । कौत्सस्य गुरुभक्त्या प्रभावित: रघु: कुबेरमाक्रान्तुं सज्र्ल्पमकरोत्। परन्तु महापराक्रमिण: रघो: आक्रमणात् पूर्वमेव भगवान् कुबेर: रात्रौ तस्य भाण्डागारे प्रभूतां स्वर्णवृष्टिमकरोत् । प्रातरेव रघु: दीनाराणां चतुर्दशकोटी: प्रदाय वटुकौत्सं सत्कृत्वान्।
ज्ञानसिन्धो: वरतन्तो: अनेके मेधाविन: वटव: आसन् । ते वेदपाठे वटव: शास्त्रज्ञाने च निपुणा: आसन्। तेषु कश्चित् कौत्सनामक: वटु: आसीत् । विद्याध्ययनं समाप्य गुरुदक्षिणां दातुमुत्सुक: कौत्स: गुरुमुपगम्य सविनयं स्वसज्र्ल्पं न्यवेदयत् । तस्य वच: श्रुत्वा गुरुणा कथितम् – वत्स! तव विनयेन ज्ञानेन सेवया च परं प्रीतोऽस्मि। न कामये अन्यां काचिद् दक्षिणाम् । गच्छ, स्वस्ति तुभ्यम् ।
गुरुणा प्रबोधितोऽपि कौत्स: वारं वारं दक्षिणार्थं न्यवेदयत् । तस्य हठं दृष्ट्वा तस्य योग्यतां परीक्षितुं वरतन्तु: अकथयत् – भो:! चतुर्दशविद्या: त्वया मत्पाश्र्वात् गृहीता:। अत एव चतुर्दशकोटी: स्वर्णमुद्रा: आनय।
गुरो: वचनं श्रुत्वा कौत्सस्य मनसि चिन्ता जाता। एतावती: मुद्रा: अहं कुत: आनेप्यामि? इतिं महाराजं रघुं विहाय न कोऽपि एतावती: मुद्रा: दातुं समर्थ:। अत: रघुमेव गच्छामि इति विचार्य कौत्स: रघो: समीपमगच्छत् ।
महाराज: रघु: तदानीं विश्वजित् नामके यज्ञे सर्वस्वं दत्वा निर्धन: आसीत् । रघो: स्थितिं ज्ञात्वा कौत्स: परावर्तितुमैच्छत्। परन्तु तदभिप्रायं ज्ञात्वा रघुस्तं परितोषितवान् । कौत्सस्य गुरुभक्त्या प्रभावित: रघु: कुबेरमाक्रान्तुं सज्र्ल्पमकरोत्। परन्तु महापराक्रमिण: रघो: आक्रमणात् पूर्वमेव भगवान् कुबेर: रात्रौ तस्य भाण्डागारे प्रभूतां स्वर्णवृष्टिमकरोत् । प्रातरेव रघु: दीनाराणां चतुर्दशकोटी: प्रदाय वटुकौत्सं सत्कृत्वान्।
123. गुरु: कौत्सं किमर्थं चतुर्दशकोटी: स्वर्णमुद्रा: आनेतुम् अकथयत् ?
1. गुरु: धनेनरिक्त: आसीत्।
2. गुरु: कौत्सस्य योग्यताया: परीक्षां कर्तुं ऐच्छत्।
3. गुरुकौत्सस्य गुरुभक्तिं परीक्षितुम् ऐच्छत्।
4. गुरु: ऐच्छत् यद् अन्ये अपि बटव: कौत्सम् अनुसरेयु:।
Click To Show Answer
Answer – (2)
गुरु कौत्स ने योग्यता की परीक्षा करने के लिए, चौदह करोड़ स्वर्ण मुद्रा लाने के लिए कहा था।
गुरु कौत्स ने योग्यता की परीक्षा करने के लिए, चौदह करोड़ स्वर्ण मुद्रा लाने के लिए कहा था।