गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
निम्नलिखितं गद्यांशं पठित्वा नवप्रश्नानां उत्तरं उचिततमं विकल्पं चित्वा लिखत-
एतत् विशालमुद्यानम् अस्माकमस्ति। एतस्मिन् उद्याने विविधा: वृक्षा: सन्ति। उद्यानस्य प्रान्तेषु निम्बतरव: आरोपिता: सन्ति। वसन्तर्तौ एतेषां वृक्षाणाम् कुसुमानि वायुमण्डलम् सुगन्धेन पूरयन्ति। एतेषां छाया घना, स्वास्थ्यकरी च भवति। जना: ग्रीष्मर्तौ एतेषां वृक्षाणां छायायां स्थित्वा तापमपनयन्ति।
निम्बतरूणामनन्तरमुद्यानं परित: एव सरणि: अस्ति। सरणे: अनन्तरं आम्रपादपा: पुन: चैका सरणि: अस्ति। प्रात: काले जना: अत्र व्यायामायागच्छन्ति। सरणिषु च धावन्ति भ्रमन्ति वा। सरणीनां तटेषु विविधा: कुसुम पादपा: अपि सन्ति। तेषु शतपत्री, गन्धराज:, मल्लिका, मालती, सूर्यकमलं, च जनानां चित्तं विशेषत: हरन्ति। जना: तानि पुष्पाणि जिघ्रन्ति चित्तं च विनोदयन्ति।
आम्रवृक्षाणामनन्तरं दाडिमानां, जम्बीराणां, मधुरजम्बीराणां, नारङ्गानां, कदलीफलानां च पादपा: सन्ति।
अस्माकं उद्याने मुरारि: अस्माकं मालाकार: अस्ति। स: सर्वं दिनमत्र कार्यं करोति। स: संरक्षणे, आरोपणे, सिञ्चने चातीव चतुर:।
अहमप्यत्रोद्याने कार्यं करोमि। एष: मम केदार:। एतस्मिन् केदारेऽहंशाकान् आरोपयामि। पश्यत मम हस्ते खनित्रमस्ति। खनित्रेण भूमे: खननं भवति। खननानन्तरमत्र बीजानि वप्स्यामि। मम केदारस्य समीपे केचित् पादपा: अपि सन्ति। तेषां पादपानामहमेव सिञ्चनं रक्षणं च करोमि। उद्याने कार्यं कृत्वाऽहम् प्रसन्नो भवामि। एतेन पादपै: सह मम परिचयोऽपि भवति, व्यायामोऽपि च।
अस्माकमुद्यानात् विविधानि फलानि, शाका:, पुष्पाणि च नगरे गच्छन्ति। तत्रैतेषां विक्रय: भवति। फलादीनां विक्रयेणास्माकं पर्याप्त: आयो भवति। तेनैव गृहस्य निर्वाह: भवति। इत्थमस्माकमुद्यानं अतीव लाभकरमस्ति।
एतत् विशालमुद्यानम् अस्माकमस्ति। एतस्मिन् उद्याने विविधा: वृक्षा: सन्ति। उद्यानस्य प्रान्तेषु निम्बतरव: आरोपिता: सन्ति। वसन्तर्तौ एतेषां वृक्षाणाम् कुसुमानि वायुमण्डलम् सुगन्धेन पूरयन्ति। एतेषां छाया घना, स्वास्थ्यकरी च भवति। जना: ग्रीष्मर्तौ एतेषां वृक्षाणां छायायां स्थित्वा तापमपनयन्ति।
निम्बतरूणामनन्तरमुद्यानं परित: एव सरणि: अस्ति। सरणे: अनन्तरं आम्रपादपा: पुन: चैका सरणि: अस्ति। प्रात: काले जना: अत्र व्यायामायागच्छन्ति। सरणिषु च धावन्ति भ्रमन्ति वा। सरणीनां तटेषु विविधा: कुसुम पादपा: अपि सन्ति। तेषु शतपत्री, गन्धराज:, मल्लिका, मालती, सूर्यकमलं, च जनानां चित्तं विशेषत: हरन्ति। जना: तानि पुष्पाणि जिघ्रन्ति चित्तं च विनोदयन्ति।
आम्रवृक्षाणामनन्तरं दाडिमानां, जम्बीराणां, मधुरजम्बीराणां, नारङ्गानां, कदलीफलानां च पादपा: सन्ति।
अस्माकं उद्याने मुरारि: अस्माकं मालाकार: अस्ति। स: सर्वं दिनमत्र कार्यं करोति। स: संरक्षणे, आरोपणे, सिञ्चने चातीव चतुर:।
अहमप्यत्रोद्याने कार्यं करोमि। एष: मम केदार:। एतस्मिन् केदारेऽहंशाकान् आरोपयामि। पश्यत मम हस्ते खनित्रमस्ति। खनित्रेण भूमे: खननं भवति। खननानन्तरमत्र बीजानि वप्स्यामि। मम केदारस्य समीपे केचित् पादपा: अपि सन्ति। तेषां पादपानामहमेव सिञ्चनं रक्षणं च करोमि। उद्याने कार्यं कृत्वाऽहम् प्रसन्नो भवामि। एतेन पादपै: सह मम परिचयोऽपि भवति, व्यायामोऽपि च।
अस्माकमुद्यानात् विविधानि फलानि, शाका:, पुष्पाणि च नगरे गच्छन्ति। तत्रैतेषां विक्रय: भवति। फलादीनां विक्रयेणास्माकं पर्याप्त: आयो भवति। तेनैव गृहस्य निर्वाह: भवति। इत्थमस्माकमुद्यानं अतीव लाभकरमस्ति।
128. ‘जिघ्रन्ति’ इत्यस्मिन् पदे को धातु:?
1. घ्रा
2. जिघ्र
3. जिघ्
4. घृ
Click To Show Answer
Answer -(1)
‘जिघ्रन्ति’ पद में ‘घ्रा’ धातु है। यह पद लट्लकार प्रथमपुरुष बहुवचन में है। इसके रूप निम्नलिखित प्रकार से चलते हैं
घ्रा (सूँघना) लट्लकार-वर्तमानकाल
एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष जिघ्रति जिघ्रत: जिघ्रन्ति
मध्यम पुरुष जिघ्रसि जिघ्रथ: जिघ्रथ
उत्तम पुरुष जिघ्रामि जिघ्राव: जिघ्राम:
नोट-‘घ्रा’ धातु का लट्, लोट्, लङ् और विधिलिङ् में ‘जिघ्र’ आदेश होता है।
‘जिघ्रन्ति’ पद में ‘घ्रा’ धातु है। यह पद लट्लकार प्रथमपुरुष बहुवचन में है। इसके रूप निम्नलिखित प्रकार से चलते हैं
घ्रा (सूँघना) लट्लकार-वर्तमानकाल
एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष जिघ्रति जिघ्रत: जिघ्रन्ति
मध्यम पुरुष जिघ्रसि जिघ्रथ: जिघ्रथ
उत्तम पुरुष जिघ्रामि जिघ्राव: जिघ्राम:
नोट-‘घ्रा’ धातु का लट्, लोट्, लङ् और विधिलिङ् में ‘जिघ्र’ आदेश होता है।