गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
निर्देशः अधोलिखितेषु गद्याशं पठित्वा प्रश्नानां विकल्पत्मकोत्तरेभ्यः उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत –
कुत्रचित् अरण्यप्रदेशे एकः सरोवरः आसीत्। तत्र बहवः जलचराः आसन्। कश्चन् बकः अपि तत्र बहुकालतः वसति स्म। कालान्तरे सः बकः वृद्धः अभवत्। वार्धक्यकारणतः सः मत्सान् ग्रहीतुम् अपि असमर्थः अभवत्। इदानीं कथम् आहारः सम्पादनीयः? इति चिन्तयन् सः एकम् उपायम् अन्विष्टवान्। सरोवरस्य तीरे स्थित्वा अश्रूणि मुञ्चन् सः रोदनम् आरब्धवान्। तदा कश्चन् कर्कटकः तस्य समीपम् आगत्य पृष्टवान्- किमर्थं भवान् रोदनं करोति? इति।
तदा बकः उक्तवान्- “अद्य दैवज्ञमुखतः अहम् एकां दुर्वार्तां श्रुतवान्- इतः परं द्वादशवर्षपर्यन्तम् अत्र अनावृष्टिः भविष्यति’ इति। अस्माकं सरोवरे किञ्चिदेव जलमस्ति शीघ्रमेव तदपि शुष्कं भविष्यति। तदा मम बान्धवाः भवन्तः सर्वे अपि मृता भविष्यन्ति किल इति मम अतीव दुःखम्” इति। तत् श्रुत्वा कर्कटकः तां वार्ताम् अन्यजलचरान् निवेदितवान्। ते सर्वे अपि भीताः सन्तः बकस्य समीपम् आगतवन्तः।
अस्माकं प्राणरक्षणार्थं कोऽपि उपायः अस्ति किम्?” इति। तदा बकः उक्तवान्- “इतः किञ्चिद्दूरे अन्यः कश्चन् सरोवरः विनयेन् तं पृष्टवन्तः अस्ति। तत्र प्रभूतं जलम् अस्ति। तत् कदापि शुष्कं न भविष्यति। यदि भवन्तः मम पृष्ठम् आरोहन्ति तर्हि अहं भवतः सर्वान् तत्र नयामि” इति।
तदा ते जलचराः महता उत्साहेन तं परितः स्थितवन्तः। बकः तान् पृष्टे आरोप्य ततः प्रस्थितवान्।
किञ्चिद्दूरे एका शिला आसीत्। तत्र तान् स्थापयित्वा सः सन्तोषेण खादितवान्। एवमेव सः बहुन् जलचरान् खादितवान्। एकस्मिन् दिने कर्कटकः उक्तवान्- “माम्! अद्य मां नयतु। इति।” अस्तु, अद्य कर्कटकस्य मांसं खादामि” इति चिन्तयित्वा बकः तं पृष्ठे आरोपितवान्, वध्यशिलां प्रति गतवान् च। कर्कटकः दूरादेव शिलायां पतितानि अस्थीनि दृष्ट्वा बकस्य दुष्कृत्यं ज्ञातवान्। अतः सः स्वदन्तद्वयेन बकस्य कण्ठं दृढ़ं गृहीतवान्। वेदनया रोदनं कुर्वन् सः वञ्चकः बकः मृतः।
कुत्रचित् अरण्यप्रदेशे एकः सरोवरः आसीत्। तत्र बहवः जलचराः आसन्। कश्चन् बकः अपि तत्र बहुकालतः वसति स्म। कालान्तरे सः बकः वृद्धः अभवत्। वार्धक्यकारणतः सः मत्सान् ग्रहीतुम् अपि असमर्थः अभवत्। इदानीं कथम् आहारः सम्पादनीयः? इति चिन्तयन् सः एकम् उपायम् अन्विष्टवान्। सरोवरस्य तीरे स्थित्वा अश्रूणि मुञ्चन् सः रोदनम् आरब्धवान्। तदा कश्चन् कर्कटकः तस्य समीपम् आगत्य पृष्टवान्- किमर्थं भवान् रोदनं करोति? इति।
तदा बकः उक्तवान्- “अद्य दैवज्ञमुखतः अहम् एकां दुर्वार्तां श्रुतवान्- इतः परं द्वादशवर्षपर्यन्तम् अत्र अनावृष्टिः भविष्यति’ इति। अस्माकं सरोवरे किञ्चिदेव जलमस्ति शीघ्रमेव तदपि शुष्कं भविष्यति। तदा मम बान्धवाः भवन्तः सर्वे अपि मृता भविष्यन्ति किल इति मम अतीव दुःखम्” इति। तत् श्रुत्वा कर्कटकः तां वार्ताम् अन्यजलचरान् निवेदितवान्। ते सर्वे अपि भीताः सन्तः बकस्य समीपम् आगतवन्तः।
अस्माकं प्राणरक्षणार्थं कोऽपि उपायः अस्ति किम्?” इति। तदा बकः उक्तवान्- “इतः किञ्चिद्दूरे अन्यः कश्चन् सरोवरः विनयेन् तं पृष्टवन्तः अस्ति। तत्र प्रभूतं जलम् अस्ति। तत् कदापि शुष्कं न भविष्यति। यदि भवन्तः मम पृष्ठम् आरोहन्ति तर्हि अहं भवतः सर्वान् तत्र नयामि” इति।
तदा ते जलचराः महता उत्साहेन तं परितः स्थितवन्तः। बकः तान् पृष्टे आरोप्य ततः प्रस्थितवान्।
किञ्चिद्दूरे एका शिला आसीत्। तत्र तान् स्थापयित्वा सः सन्तोषेण खादितवान्। एवमेव सः बहुन् जलचरान् खादितवान्। एकस्मिन् दिने कर्कटकः उक्तवान्- “माम्! अद्य मां नयतु। इति।” अस्तु, अद्य कर्कटकस्य मांसं खादामि” इति चिन्तयित्वा बकः तं पृष्ठे आरोपितवान्, वध्यशिलां प्रति गतवान् च। कर्कटकः दूरादेव शिलायां पतितानि अस्थीनि दृष्ट्वा बकस्य दुष्कृत्यं ज्ञातवान्। अतः सः स्वदन्तद्वयेन बकस्य कण्ठं दृढ़ं गृहीतवान्। वेदनया रोदनं कुर्वन् सः वञ्चकः बकः मृतः।
127. ‘भविष्यवक्ता’ इति अर्थे कः शब्दः अनुच्छेदेऽयं प्रयुक्तः?
1. ईश्वरः
2. गुरुः
3. राजा
4. दैवज्ञः
Click To Show Answer
Answer – (4)