गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
निम्नलिखितेषु गद्यांशम् आश्रित्य निम्नलिखितानां अष्टप्रश्नानां उत्तराणि यथोचितं विकल्पं चित्वा देयानि-
अस्ति कस्मिंश्चित् वनप्रदेशे नानाजलचरसनाथं महत् सरः। तंत्र च कृताश्रयो बक एको वृद्धभावमुपागतो मत्स्यान् व्यापादयितुमसमर्थः। ततश्च क्षुत्क्षामकण्ठः सरस्तीरे उपविष्टो मुक्ताफलप्रकरसदृशैः अश्रुप्रवाहैर्धरातलमभिषिञ्चन् रुरोद। एकः कुलीरको नानाजलचरसमेतः समेत्य तस्य दुःखेन दुःखितः सादरमिदमूचे,- “माम! किमद्य त्वया न आहारवृत्तिः अनुष्ठीयते? केवलम् अश्रुपूर्णनेत्राभ्यां सनिःश्वासेन स्थीयते”। स आह- “वत्स! सत्यमुपलक्षितं भवता, मया हि मत्स्यादनं प्रति परमवैराग्यतया साम्प्रतं प्रायोपवेशनं कृतं, तेनाहं समीपगतानपि मत्स्यान् न भक्षयामि” कुलीरकः तच्छुत्वा प्राह- “माम! किं तद्वैराग्यकारणम्”।
स प्राह- “वत्स! अहम् अस्मिन् सरसि जातो वृद्धिं गतश्च । तत् मया एतत् श्रुतं यत् द्वादशवार्षिकी अनावृष्टिः सम्पद्यते लग्नाः” कुलीरक आह, – “कस्मात् तच्छुतम्” बक आह- “दैवज्ञमुखात् । यतः शनैश्चरो हि रोहिणीशकटं भित्वा भौमं शुक्रञ्च प्रयास्यति । वचनं निवेदयामास। अथ ते सर्वेभयत्रस्तमनसो मत्स्यकच्छपप्रभृतयस्तमभ्युपेत्य पप्रच्छु:- “माम! अस्ति कश्चिदुपायो येनास्माकं रक्षा भवति’? बक आह- “अस्ति अस्य जलाशयस्य नातिदूरे प्रभूतजलसनाथं सरः पद्मिनीखण्डखण्डितं यच्चतुर्विंशत्यापि वर्षाणामवृष्ट्या न शोषमेष्यति। तद्यदि मम पृष्ठं कश्चिदारोहति तदहं तं तत्र नयामि”।
अस्ति कस्मिंश्चित् वनप्रदेशे नानाजलचरसनाथं महत् सरः। तंत्र च कृताश्रयो बक एको वृद्धभावमुपागतो मत्स्यान् व्यापादयितुमसमर्थः। ततश्च क्षुत्क्षामकण्ठः सरस्तीरे उपविष्टो मुक्ताफलप्रकरसदृशैः अश्रुप्रवाहैर्धरातलमभिषिञ्चन् रुरोद। एकः कुलीरको नानाजलचरसमेतः समेत्य तस्य दुःखेन दुःखितः सादरमिदमूचे,- “माम! किमद्य त्वया न आहारवृत्तिः अनुष्ठीयते? केवलम् अश्रुपूर्णनेत्राभ्यां सनिःश्वासेन स्थीयते”। स आह- “वत्स! सत्यमुपलक्षितं भवता, मया हि मत्स्यादनं प्रति परमवैराग्यतया साम्प्रतं प्रायोपवेशनं कृतं, तेनाहं समीपगतानपि मत्स्यान् न भक्षयामि” कुलीरकः तच्छुत्वा प्राह- “माम! किं तद्वैराग्यकारणम्”।
स प्राह- “वत्स! अहम् अस्मिन् सरसि जातो वृद्धिं गतश्च । तत् मया एतत् श्रुतं यत् द्वादशवार्षिकी अनावृष्टिः सम्पद्यते लग्नाः” कुलीरक आह, – “कस्मात् तच्छुतम्” बक आह- “दैवज्ञमुखात् । यतः शनैश्चरो हि रोहिणीशकटं भित्वा भौमं शुक्रञ्च प्रयास्यति । वचनं निवेदयामास। अथ ते सर्वेभयत्रस्तमनसो मत्स्यकच्छपप्रभृतयस्तमभ्युपेत्य पप्रच्छु:- “माम! अस्ति कश्चिदुपायो येनास्माकं रक्षा भवति’? बक आह- “अस्ति अस्य जलाशयस्य नातिदूरे प्रभूतजलसनाथं सरः पद्मिनीखण्डखण्डितं यच्चतुर्विंशत्यापि वर्षाणामवृष्ट्या न शोषमेष्यति। तद्यदि मम पृष्ठं कश्चिदारोहति तदहं तं तत्र नयामि”।
125. ‘मत्स्यादनं प्रति’ इत्यस्मिन् अर्थे निम्नलिखितेषु कः प्रयोगः कर्तुं शक्यते
1. मत्स्यहिंसाम्
2. मत्स्यग्रहणम्
3. मत्स्यभक्षणम्
4. मत्स्यविक्रयम्
Click To Show Answer
Answer – (3)