गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
निम्नलिखितेषु गद्यांशम् आश्रित्य निम्नलिखितानां अष्टप्रश्नानां उत्तराणि यथोचितं विकल्पं चित्वा देयानि-
अस्ति कस्मिंश्चित् वनप्रदेशे नानाजलचरसनाथं महत् सरः। तंत्र च कृताश्रयो बक एको वृद्धभावमुपागतो मत्स्यान् व्यापादयितुमसमर्थः। ततश्च क्षुत्क्षामकण्ठः सरस्तीरे उपविष्टो मुक्ताफलप्रकरसदृशैः अश्रुप्रवाहैर्धरातलमभिषिञ्चन् रुरोद। एकः कुलीरको नानाजलचरसमेतः समेत्य तस्य दुःखेन दुःखितः सादरमिदमूचे,- “माम! किमद्य त्वया न आहारवृत्तिः अनुष्ठीयते? केवलम् अश्रुपूर्णनेत्राभ्यां सनिःश्वासेन स्थीयते”। स आह- “वत्स! सत्यमुपलक्षितं भवता, मया हि मत्स्यादनं प्रति परमवैराग्यतया साम्प्रतं प्रायोपवेशनं कृतं, तेनाहं समीपगतानपि मत्स्यान् न भक्षयामि” कुलीरकः तच्छुत्वा प्राह- “माम! किं तद्वैराग्यकारणम्”।
स प्राह- “वत्स! अहम् अस्मिन् सरसि जातो वृद्धिं गतश्च । तत् मया एतत् श्रुतं यत् द्वादशवार्षिकी अनावृष्टिः सम्पद्यते लग्नाः” कुलीरक आह, – “कस्मात् तच्छुतम्” बक आह- “दैवज्ञमुखात् । यतः शनैश्चरो हि रोहिणीशकटं भित्वा भौमं शुक्रञ्च प्रयास्यति । वचनं निवेदयामास। अथ ते सर्वेभयत्रस्तमनसो मत्स्यकच्छपप्रभृतयस्तमभ्युपेत्य पप्रच्छु:- “माम! अस्ति कश्चिदुपायो येनास्माकं रक्षा भवति’? बक आह- “अस्ति अस्य जलाशयस्य नातिदूरे प्रभूतजलसनाथं सरः पद्मिनीखण्डखण्डितं यच्चतुर्विंशत्यापि वर्षाणामवृष्ट्या न शोषमेष्यति। तद्यदि मम पृष्ठं कश्चिदारोहति तदहं तं तत्र नयामि”।
अस्ति कस्मिंश्चित् वनप्रदेशे नानाजलचरसनाथं महत् सरः। तंत्र च कृताश्रयो बक एको वृद्धभावमुपागतो मत्स्यान् व्यापादयितुमसमर्थः। ततश्च क्षुत्क्षामकण्ठः सरस्तीरे उपविष्टो मुक्ताफलप्रकरसदृशैः अश्रुप्रवाहैर्धरातलमभिषिञ्चन् रुरोद। एकः कुलीरको नानाजलचरसमेतः समेत्य तस्य दुःखेन दुःखितः सादरमिदमूचे,- “माम! किमद्य त्वया न आहारवृत्तिः अनुष्ठीयते? केवलम् अश्रुपूर्णनेत्राभ्यां सनिःश्वासेन स्थीयते”। स आह- “वत्स! सत्यमुपलक्षितं भवता, मया हि मत्स्यादनं प्रति परमवैराग्यतया साम्प्रतं प्रायोपवेशनं कृतं, तेनाहं समीपगतानपि मत्स्यान् न भक्षयामि” कुलीरकः तच्छुत्वा प्राह- “माम! किं तद्वैराग्यकारणम्”।
स प्राह- “वत्स! अहम् अस्मिन् सरसि जातो वृद्धिं गतश्च । तत् मया एतत् श्रुतं यत् द्वादशवार्षिकी अनावृष्टिः सम्पद्यते लग्नाः” कुलीरक आह, – “कस्मात् तच्छुतम्” बक आह- “दैवज्ञमुखात् । यतः शनैश्चरो हि रोहिणीशकटं भित्वा भौमं शुक्रञ्च प्रयास्यति । वचनं निवेदयामास। अथ ते सर्वेभयत्रस्तमनसो मत्स्यकच्छपप्रभृतयस्तमभ्युपेत्य पप्रच्छु:- “माम! अस्ति कश्चिदुपायो येनास्माकं रक्षा भवति’? बक आह- “अस्ति अस्य जलाशयस्य नातिदूरे प्रभूतजलसनाथं सरः पद्मिनीखण्डखण्डितं यच्चतुर्विंशत्यापि वर्षाणामवृष्ट्या न शोषमेष्यति। तद्यदि मम पृष्ठं कश्चिदारोहति तदहं तं तत्र नयामि”।
127. ‘अभिषिञ्चन्’ इत्यस्मिन् पदे कः ‘कृत’ प्रत्ययः ?
1. शतृ
2. शानच्
3. क्तवतु
4. क्त
Click To Show Answer
Answer -(1)