गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
निर्देशः – निम्नलिखित गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानां समीचीनं विकल्प॑ चित्वा उत्तराणि देयानि I
संस्कृतभाषा भारतवर्षस्य संस्कारभाषा I एतस्याः अनेकासु विशेषतासु इयम् अन्यतमा विशेषता यत् अस्याः बाङ्मये विद्यमानाः सूक्तयः अभ्युदयाय प्रेरयन्तिI अत एव वयं भारत-प्रशासनस्य विभिन्नेषु विभागेषु आदर्श-वाक्य-रूपेण एतासां प्रयोगं पश्यामःI
यदि वयं भारतशासनस्य राजचिह्मं पश्यामः, तत्र ‘सत्यमेव जयते’ इत्येषः संस्कृतपद्यांशः लिखितः अस्ति।
एतत् भारतशासनस्य राजचिह्ममस्तिI भारतशासनस्य मुद्रायामङ् कितोऽयम् अंशः संस्कृतस्य महत्त्वमुद्धावयति।
जीवनबीमानिगमस्य चित्रे द्वयोः हस्तयोः मध्ये एकः दीपः अस्तिI अथः च ‘योगक्षेमं वहाम्यहम्’ इति लिखितम्। श्रीमद्भगवद्गीतायाः अयं पद्यांशः अस्य शोभां द्विगुणयति।
भारतीयवायुसेनायाः चिन्हे विमानं वर्तते। तत्र लिखितं वायुसेनाः आदर्शवाक्यं ‘नभः स्पृशं दीप्तम्’ संस्कृत-भाषायाः गौरवगाथां प्रकटयतिI
हरियाणा-शासनस्य राज्यचिन्हस्य चित्रे अपि श्रीमद्भगवद्-गीतायाः “योगः कर्मसु कौशलम्” इत्ययं श्लोकांशः जनान् प्रेरयति। लोकसभाध्यक्षस्य आसनस्योपरि अपि सर्वोच्चस्थाने उल्लिखितम् अस्ति – ‘धर्मचक्रप्रवर्तनाय’ इति संस्कृत वाक्यम्। लोकसभायाः केन्द्रीयसभातलस्य भित्तिकायां ‘अयं निजः परो वेति’ सुप्रसिद्धः संस्कृत-श्लोकः लिखितः अस्तिI डाक-तार-विभागस्य ध्येयवाक्यम् – ‘अहर्निशं सेवामहे’ अतीव उपयुक्तमस्तिI यतः अस्य विभागस्य कार्यं दिने रात्रौ च निरन्तरं चलतिI
पश्यत, इदं ‘राष्ट्रीयशैक्षिकानुसन्धानप्रशिक्षणपरिषद्’ इत्यस्य ध्येय वाक्यं ‘विद्ययाऽमृतमश्नुते’ संस्कृतभाषायाम् एवं अस्ति।
अन्ये चापि बहवः भारतशासनस्य विभागाः सन्ति येषु संस्कृते आदर्शवाक्यानि स्वीकृतानि सन्तिI एतेन सुस्पष्टं भवति यत् संस्कृतभाषा भारतस्य जीवनभूताI अतः भारते भाति भारतीI
संस्कृतभाषा भारतवर्षस्य संस्कारभाषा I एतस्याः अनेकासु विशेषतासु इयम् अन्यतमा विशेषता यत् अस्याः बाङ्मये विद्यमानाः सूक्तयः अभ्युदयाय प्रेरयन्तिI अत एव वयं भारत-प्रशासनस्य विभिन्नेषु विभागेषु आदर्श-वाक्य-रूपेण एतासां प्रयोगं पश्यामःI
यदि वयं भारतशासनस्य राजचिह्मं पश्यामः, तत्र ‘सत्यमेव जयते’ इत्येषः संस्कृतपद्यांशः लिखितः अस्ति।
एतत् भारतशासनस्य राजचिह्ममस्तिI भारतशासनस्य मुद्रायामङ् कितोऽयम् अंशः संस्कृतस्य महत्त्वमुद्धावयति।
जीवनबीमानिगमस्य चित्रे द्वयोः हस्तयोः मध्ये एकः दीपः अस्तिI अथः च ‘योगक्षेमं वहाम्यहम्’ इति लिखितम्। श्रीमद्भगवद्गीतायाः अयं पद्यांशः अस्य शोभां द्विगुणयति।
भारतीयवायुसेनायाः चिन्हे विमानं वर्तते। तत्र लिखितं वायुसेनाः आदर्शवाक्यं ‘नभः स्पृशं दीप्तम्’ संस्कृत-भाषायाः गौरवगाथां प्रकटयतिI
हरियाणा-शासनस्य राज्यचिन्हस्य चित्रे अपि श्रीमद्भगवद्-गीतायाः “योगः कर्मसु कौशलम्” इत्ययं श्लोकांशः जनान् प्रेरयति। लोकसभाध्यक्षस्य आसनस्योपरि अपि सर्वोच्चस्थाने उल्लिखितम् अस्ति – ‘धर्मचक्रप्रवर्तनाय’ इति संस्कृत वाक्यम्। लोकसभायाः केन्द्रीयसभातलस्य भित्तिकायां ‘अयं निजः परो वेति’ सुप्रसिद्धः संस्कृत-श्लोकः लिखितः अस्तिI डाक-तार-विभागस्य ध्येयवाक्यम् – ‘अहर्निशं सेवामहे’ अतीव उपयुक्तमस्तिI यतः अस्य विभागस्य कार्यं दिने रात्रौ च निरन्तरं चलतिI
पश्यत, इदं ‘राष्ट्रीयशैक्षिकानुसन्धानप्रशिक्षणपरिषद्’ इत्यस्य ध्येय वाक्यं ‘विद्ययाऽमृतमश्नुते’ संस्कृतभाषायाम् एवं अस्ति।
अन्ये चापि बहवः भारतशासनस्य विभागाः सन्ति येषु संस्कृते आदर्शवाक्यानि स्वीकृतानि सन्तिI एतेन सुस्पष्टं भवति यत् संस्कृतभाषा भारतस्य जीवनभूताI अतः भारते भाति भारतीI
134. ‘पश्यत’ इत्यस्य पदस्य निर्वचनम् किम् अस्ति ?
1. पश् धातुः लट्लकार: + प्रथमपुरुष-एकवचनम्
2. दृश् धातुः लोट्लकारः + मध्यमपुरुष-बहुवचनम्
3. दृश् धातुः लङ्लकार: + मध्यमपुरुष-एकवचनम्
4. पश् धातुः लट्लकार: + मध्यमपुरुष-बहुवचनम्
Click To Show Answer
Answer – (2)