गद्यांश पढ़ने के लिए यहाँ क्लिक करें
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेभ्य: उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत-
आधुनिकजीवनशैल्यां प्रदूषणं प्राणिनां पुरत: अभिशापरुपेण समायातम् । स्वार्थान्धो मानव: अद्य पर्यावरणं नाशयति। जना: यन्त्रागाराणां विषाक्तं जलं नद्यां निपातयन्ति। तेन मत्स्यादीनां जलचराणां च क्षणेनैव नाशो भवति। नदीजलमपि तत्सर्वथा अपेयं जायते। मानवा: व्यापारवर्धनाय वनवृक्षान् निर्विवेकं छिन्दन्ति शनै: शनै: धरा निर्वना जायमाना अस्ति। तस्मात् अवृष्टि: प्रवर्धते, वनपशवश्च शरणरहिता ग्रामेषु उपद्रवं विदधाति। शुद्धवायुरपि वृक्षकर्तनात् सज्र्टापन्नो जायते। यन्त्रेभ्यो नि:सृतेन वायुना वातावरणं विषाक्तं रुजाकारकं च भवति। वृक्षाभावात् प्रदूषणकारणाच्च बहूनां पशुपक्षिणां जीवनमेव सज्र्टापन्नं दृश्यते। पादपा: अस्मभ्यम् न केवलं शुद्धवायुमेव यच्छन्ति अपितु ते अस्माकं कृते जीवने उपयोगाय पत्राणि, पुष्पाणि, फलानि, काष्ठानि औषधी: छायां च वितरन्ति। प्रकृति: समेषां प्राणिनां संरक्षणाय यतते। इयं सर्वान् पुष्णाति विविधै: प्रकारै: सुखसाधनै: च तर्पयति। अस्माद् हेतो: अस्माकं कर्तव्यम् अस्ति यद् वयं वृक्षारोपणं तेषां संरक्षणम्, जलशुचिताकरणम्, ऊर्जाया: संरक्षणम्, उद्यान-तडागादीनाम् शुचितापूर्वकं पर्यावरणसंरक्षणार्थं प्रयत्नं कुर्याम् । अनेनैव अस्माकं सर्वेषां जीवनम्
अनामयं सुखावहञ्च भविष्यति।
आधुनिकजीवनशैल्यां प्रदूषणं प्राणिनां पुरत: अभिशापरुपेण समायातम् । स्वार्थान्धो मानव: अद्य पर्यावरणं नाशयति। जना: यन्त्रागाराणां विषाक्तं जलं नद्यां निपातयन्ति। तेन मत्स्यादीनां जलचराणां च क्षणेनैव नाशो भवति। नदीजलमपि तत्सर्वथा अपेयं जायते। मानवा: व्यापारवर्धनाय वनवृक्षान् निर्विवेकं छिन्दन्ति शनै: शनै: धरा निर्वना जायमाना अस्ति। तस्मात् अवृष्टि: प्रवर्धते, वनपशवश्च शरणरहिता ग्रामेषु उपद्रवं विदधाति। शुद्धवायुरपि वृक्षकर्तनात् सज्र्टापन्नो जायते। यन्त्रेभ्यो नि:सृतेन वायुना वातावरणं विषाक्तं रुजाकारकं च भवति। वृक्षाभावात् प्रदूषणकारणाच्च बहूनां पशुपक्षिणां जीवनमेव सज्र्टापन्नं दृश्यते। पादपा: अस्मभ्यम् न केवलं शुद्धवायुमेव यच्छन्ति अपितु ते अस्माकं कृते जीवने उपयोगाय पत्राणि, पुष्पाणि, फलानि, काष्ठानि औषधी: छायां च वितरन्ति। प्रकृति: समेषां प्राणिनां संरक्षणाय यतते। इयं सर्वान् पुष्णाति विविधै: प्रकारै: सुखसाधनै: च तर्पयति। अस्माद् हेतो: अस्माकं कर्तव्यम् अस्ति यद् वयं वृक्षारोपणं तेषां संरक्षणम्, जलशुचिताकरणम्, ऊर्जाया: संरक्षणम्, उद्यान-तडागादीनाम् शुचितापूर्वकं पर्यावरणसंरक्षणार्थं प्रयत्नं कुर्याम् । अनेनैव अस्माकं सर्वेषां जीवनम्
अनामयं सुखावहञ्च भविष्यति।
133. ‘अस्मभ्यम्’ इति पदे का विभक्ति: ?
1. प्रथमा
2. सप्तमी
3. तृतीया
4. चतुर्थी
Click To Show Answer
Answer – (4)
‘अस्मभ्यम्’ इस पद में चतुर्थी विभक्ति बहुवचन है।
अस्मद् (मैं, हम) विभक्ति
एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमा अहम् आवाम् वयम्
द्वितीया माम् /मा आवाम् /नौ अस्मान् /न:
तृतीया मया आवाभ्याम् अस्माभि:
चतुर्थी मह्यम् /मे आवाभ्याम् /नौ अस्मभ्यम् /न:
पञ्चमी मत् आवाभ्याम् अस्मत्
षष्ठी मम/मे आवयो:/नौ अस्माकम् /न:
सप्तमी मयि आवयो: अस्मासु
‘अस्मभ्यम्’ इस पद में चतुर्थी विभक्ति बहुवचन है।
अस्मद् (मैं, हम) विभक्ति
एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमा अहम् आवाम् वयम्
द्वितीया माम् /मा आवाम् /नौ अस्मान् /न:
तृतीया मया आवाभ्याम् अस्माभि:
चतुर्थी मह्यम् /मे आवाभ्याम् /नौ अस्मभ्यम् /न:
पञ्चमी मत् आवाभ्याम् अस्मत्
षष्ठी मम/मे आवयो:/नौ अस्माकम् /न:
सप्तमी मयि आवयो: अस्मासु