CTET Exam 27 December 2021 Paper 2 Sanskrit Language 2 (Official Answer Key)

निम्नलिखितं गद्यांशं पठित्वा अष्टप्रश्नानां समीचीनं विकल्पं चित्वा उत्तराणि देयानि-
अस्ति मगधदेशे फुल्लोत्पलनाम् सर:। तत्र संकटविकटौ हंसौ निवसत:। कम्बुग्रीवनामक: तयो: मित्रम् एक: कूर्म: अपि तत्रैव प्रतिवसति स्म।
अथ एकदा धीवरा: तत्र आगच्छन् । ते अकथयन् – ‘‘वयं श्व: मत्स्यकूर्मादीन् मारयिष्याम:’’। एतत् श्रुत्वा कूर्म: अवदत् – ‘‘मित्रे! किं युवाभ्यां धीवराणां वार्ता श्रुता ? हंसौ अवदताम् – ‘‘प्रात: यद् उचितम् तद् कत्र्तव्यम्’’ अधुना किम् अहं करोमि?’’ कूर्म: अवदत् – ‘‘अहं युवाभ्यां सह आकाशमार्गेण अन्यत्र गन्तुम् इच्छामि।’’
हंसौ अवदताम् – ‘‘अत्र क: उपाय:?’’ कच्छप: वदति- ‘‘युवां काष्ठदण्डम् एकं चञ्च्वा धारयताम् । अहं काष्ठदण्डमध्ये अवलम्ब्य युवयो: पक्षबलेन सुखेन गमिष्यामि।’’ हंसौ अकथयताम् – ‘‘सम्भवति एष: उपाय:। किन्तु अत्र एक: अपायोऽपि वर्तते। आवाभ्यां नीयमानं त्वामवलोक्य जना: किचिद् वदिष्यन्ति एव। यदि त्वमुत्तरं दास्यसि तदा तव मरणं निश्चितम् । अत: त्वम् अत्रैव वस।’’ तत् श्रुत्वा क्रुद्ध: कूर्म: अवदत् – ‘‘किमहं मूर्ख:? उत्तरं न दास्यामि। किचिदपि न वदिष्यामि।’’ अत: अहं यथा वदामि तथा युवां कुरुतम्।
एवं काष्ठदण्डं लम्बमानं कूर्मं गोपालका: अपश्यन्। पश्चाद् धावन् अवदन् च – ‘‘हं हो! महदाश्चर्यम् । हंसाभ्यां सह कूर्मोऽपि उड्डीयते।’’ कश्चिद् वदति- ‘‘यद्ययं कूर्म: कथमपि निपतति तथा अत्रैव पक्त्वा खादिष्यामि।’’ अपर: अवदत्-‘‘सरस्तीरे दग्ध्वा खादिष्यामि’’। अन्य: अकथयत्-‘‘गृहं नीत्वा भक्षयिष्यामि’’ इति। तेषां तद् वचनं श्रुत्वा कूर्म: क्रुद्ध: जात:। मित्राभ्यां दत्तं वचनं विस्मृत्य स: अवदत् – ‘‘यूयं भस्म खादत।’’ तत्क्षणमेव कूर्म: दण्डात् भूमौ पतित:। गोपालकै: स: मारित:। अत एवोक्तम् –
सुहृदां हितकामनां वाक्यं यो नाभिनन्दति। स कूर्म इव दुर्बुद्धि: काष्ठात् भ्रष्टो विनश्यति।।

Answer – (4)
उपाय शब्द का विलोमार्थक शब्द ‘अपाय’ है।